LÍCITO

O outro día cando pasaba no coche por diante da Petro, entroume polo ollo o enorme cartel publicitario dun colexio privado cuxo radio de acción chega evidentemente a este caladoiro de clientes. Lóxico botar aquí as redes. Pero a min se me viu á cabeza aquela noticia dun proxecto para un novo centro privado localizado en Arteixo. Era cando andaba mesturada cunha xente de ben, persoas boas e xenerosas, nas organizacións de representación do colectivo de nais e pais do alumnado de centros de ensino público. Organizacións e sector do que levo tempo afastada.

Eran os tempos da reclamación política da necesidade de prover doutros centros públicos de ensino primario e secundario ao concello arteixán, dadas as circunstancias numéricas de masificación, o desbordamento dos centros existentes e o modelo de aglomeración mantido durante moitos anos polas diversas institucións implicadas.

Mentres os que defendían que non se podía mesturar política e educación, como se unha cousa e a outra non estiveran intimamente relacionadas, na teoría e na práctica, aplaudían coas orellas as promesas de atender ás reclamacións do colectivo que representabamos, sen contar con ningunha concreción nin compromiso, só coa fe que da ser servidores clientelares do poder, e por descontado, por compartir o modelo dese poder para unha educación non integradora, elitista, ideoloxizada, discriminatoria, uniformadora, contraria á igualdade de oportunidades e dirixida a propiciar un único modelo de sociedade aliñada coas teorías neo-liberais, algunhas sinalábamos xa daquela que as debilidades da estrutura da oferta pública no ensino estaban levando xa á emigración a centros públicos de outras poboacións limítrofes, pero sobre todo á matriculación efectiva en centros privados de todo tipo. O perfecto caldo de cultivo necesario para que novas iniciativas privadas ocuparan os nichos de mercado creados pola ausencia de oferta pública.

Habería que poñerlle datas a isto, non si? Era o curso 18/19? Reclamando BAC en Pastoriza, un novo CEIP e un novo IES para o 19/20?. Imos camiño de rematar o 21/22 e empezar o 22/23 e non hai nada de nada. Quitando os comunicados mediáticos do acordo para facer obras de ampliación arriba e poñer terreos a disposición abaixo. E non para máis oferta de secundaria. Isto é comprensible, todo sexa dito. A aposta agora mesmo e pola FP e máis concretamente pola Dual. E non digo eu que non sexa sen boas razóns. Cando menos é coherente coa política de educación Pepera e se aliña cos bos resultados constatados para producir traballadores especializados para a empresa privada, especialmente en aqueles eidos onde estas últimas teñen dificultades para atopar persoal cualificado.

Con toda a lóxica empresarial tamén, habería que darlle os parabéns a quen tomara a decisión de poñer en marcha un novo centro educativo privado en Arteixo.

Sexa por percibilo como un negocio, no que gañar cartos, como un proxecto persoal colectivo, co que desenvolverse somo ser humano individual e social, dende un punto de vista persoal ou profesional, ou ambos, sexa como unha actividade con marcado carácter ideolóxico, definido por e para formar suxeitos cun determinado xeito de entender a vida e o mundo. Ou por calquera das combinacións de cada unha destas facetas e as que se poidan entender tamén como posibles.

Non estou dando a entender nin por activa nin por pasiva, que ese novo centro tería esa compoñente ideolóxica. Non o sei. Non me importa. Nunha economía de mercado onde a iniciativa privada non só é benvida senón protexida e incentivada no eido da educación, calquera opción é admitida, mentres resista economicamente. Sería preferible que en xusta competencia o fixeran sen axudas dos cartos de todas, para axustarse realmente aos mecanismos do mercado, sendo consecuentes, pero non é así actualmente. Tampouco que exista algún tipo de conexión entre os desexos políticos de uns e as iniciativas privadas de outros. O descoñezo. E non me importa tampouco. Seguro que haberá quen trate esas cuestións con datos contrastados entre a profesión xornalística, se o consideran de interese.

Pero entendo que é evidente que encaixa nun modelo de xestión do sistema educativo, no que tanto o actual partido maioritario no Concello como na Xunta, polo tanto na Consellaría de Educación, se poderían ver representados. Así que non creo quen ninguén se poñería a convocar unha manifestación ou aproveitaría para facer campaña partidista a respecto desta cuestión. Repito, se se dera o caso, que non sei se vai ser así, ou non, e tampouco me importa moito.

E se non che importa, que kona andas a falar?

Pois e que me sigue proendo o tema do ensino, especificamente do ensino público. Pero sobre todo porque apetéceme moito dicir que é perfectamente lícito que as iniciativas privadas desenvolvan actividades empresariais no eido educativo. Responden ao modelo que nos demos. Non mires para outro lado. É o que escollemos que sucedera, no eido local e no autonómico en concreto, individual e colectivamente, por asentimento tácito ou por renuncia a fornecer alternativas diferentes co compromiso público expresado en votos ou en participación nos colectivos correspondentes en apoio ás súas iniciativas.

E quixera engadir o que si me gustaría que se tivera en conta, institucionalmente, mesmo no eido do Estado, a partir de agora. Quizais que se convertera nunha reclamación social colectiva. Traspoñer unha directiva comunitaria. Que coido non existe no eido educativo. Partindo de que vivimos nun estado aconfesional e aceptando como premisa que a educación é unha competencia fundamental pública, que pertence con preferencia na definición xeral e no seu desenvolvemento á sociedade no seu conxunto, como ferramenta para desenvolver persoas con sentido da autocrítica, capacidades e ferramentas instrumentais que lles permitan desenvolverse e ter criterio propio para abordar a comprensión do seu entorno e das circunstancias sociais e históricas nas que viven, máis que para producir traballadoras por un lado e emprendedoras polo outro co único obxectivo vital de sobrevivir e o único soño de ter máis que a maioría, máis do que sexa.

Con esas premisas, ¿que tal aplicar o de que non se pode aceptar un proxecto para construír unha autoestrada de pago onde non haxa unha vía de alta capacidade libre de peaxe que cubra o mesmo traxecto?

En consecuencia, para poder abrir un centro de ensino privado nunha area xeográfica determinada, debera existir como mínimo unha oferta de prazas públicas dispoñibles baseadas nun cálculo de rateos mínimas, non as que temos agora por exemplo neste barrio da area metropolitana, senón moi por baixo. E en aplicación desta normativa, revisar progresivamente as concesións para os centros privados xa habilitados e de non cumprirse, ofrecer a posibilidade de retornar os investimentos públicos realizados a ditas entidades, co paso de todas as instalacións, mobiliario, instrumentación e equipamentos a dominio e xestión públicas. Unha vez re-equilabradas as cifras con estas incorporacións, sempre quedaría aberta a porta a novas empresas para iniciar a súa actividade na mesma zona, respectando licitamente a liberdade de mercado. Que raro me soa esta última combinación de palabras, teño que dicilo. Non creo que haxa nada máis lonxe da liberdade que iso, pero son usos...

Como é máis probable que eu pase antes por unha funeraria que por unha escola, digo en corpo presente, case preferiría que houbera máis iniciativa privada nas primeiras. Para que se entenda o da manía con retirar cartos públicos da educación privada e iniciativa privada da educación en xeral. Mesmo na universidade, que conste. E menos darlla a unha Banca, que manda carallo.

Menos mal que ninguén me fai caso. Onde iríamos a parar!

LOITO

Os xestos son importantes.

Unha declaración para tres días de loito oficial polo acontecido no naufraxio do Villa de Pitanxo, non só é un xesto de calidade humana, social, tamén dalgún xeito é un recoñecemento á xente do mar e ao seu traballo de risco.

Por unha razón ben triste, vimos tamén un parlamento español, sen discusións nin debates, lembrando respetuosamente aos mortos na traxedia de Terranova. Puidera ser que aprenderan algo disto, pero o dubido, para o seu traballo diario.

Quen máis quen menos, na costa ou no interior, a nosa xente entende ben como é esa dor que sucede a desgracias coma esta.

E todos os noticieiros levan ao primeiro plano a actualidade do acontecido.

Pero non teño nada claro que socializar esa perda, máis aló dese recoñecemento, fóra do que puidera ser o entorno social da xente próxima ás víctimas, sexa algo positivo. Se cadra, unha vez poidan ter na casa aos sobrevivintes e os corpos dos falecidos que atopen, todo o aparato mediático profesional e todas as redes de información colectivas, deberan deixar que o dó se puidera desenvolver coa intimidade precisa, decidida por cada unha das familias afectadas.

Tamén sei que non vai ser así. Máis aló dos costumes culturais que tamén nos definen a respecto de como nos enfrontamos á perda dos seres queridos, que con toda probabilidade sufriron unha revisión profunda tras dous anos de mortes epidémicas repetidas, non vexo en que podería axudar a alguén nese transito, seguir escoitando, lendo ou mirando, en pantallas, radios ou medios impresos, máis pésames e máis análisis, máis reiteración no mal padecido, máis oportunidades de manter a ferida aberta máis tempo.

Eu non fun nunca moi de velorios, funerais e enterros. Menos de manifestar explicitamente o que puidera sentir nunha circunstancia de dó persoal. Non entendo a morte como algo inxusto, inmoral, innecesario. Ten un sentido na rexeneración da especie. Pero isto non se pode aplicar ao que se sinte, cando deixas de contar na vida cunha persoa a que queres, sendo por unha causa accidental, non agardada, imprevisible, aínda máis. Non podo negar que me sinto impactada por un suceso así, e non teño ningunha vinculación persoal. Pero son quen de poñerme no seu lugar dalgún xeito. Empatizar na distancia compartindo un sentimento. E estou segura de que no meu caso, preferiría que me deixaran en paz, por un tempo. Como estou segura de que o resto das persoas vivas que aprecio e me aprecian, agardarían a calquera indicio de necesitar apoio ou reforzo para seguir adiante, gardando silencio, bastante máis dun minuto, e respondendo en segundos a un sinal de aviso.

En calquera caso, súmome ao loito, neste momento. E sen dúbida, a continuar, sexa como sexa, a busca e recuperación de corpos para poder dicir que se fixo absolutamente todo o que foi posible para conseguilo. Do mesmo xeito que a averiguar até o máis mínimo detalle cales foron as causas do acontecido. Non só porque ese coñecemento pode axudar a quen perdeu a alguén, senon tamén para traballar en futuras medidas de prevención e seguridade.

TOLEMIA

A realidade é baleiro. O percibimos como algo sólido porque o necesitamos. O contrario sería unha loucura permanente. O cerebro interpreta o que percibimos para darlle consistencia. Falando do mundo físico. Pero o mesmo cerebro está feito de células especializadas, que á súa vez son combinacións orgánicas que a química establece en moléculas que se constitúen en base a estruturas atómicas nas que mentres non se demostre o contrario case que todo é baleiro. Igual que no universo no seu conxunto.

Cando miramos ao espazo exterior ou cando vemos como se miran as cousas desde el, parece que nos decatamos desa inmensidade de nada por todas partes. E só a impresión de solidez en algúns puntos. 

Se non percibiramos en tres dimensións, probablemente poderíamos ter outra concepción da realidade. Pero nesta, non parece haber moita alternativa. Adoita suceder que desa ollada ao baleiro do universo producimos reflexións con pretensión de transcendencia. Que poden afectar ao plano individual e ao colectivo.

Debería acontecer o mesmo se fóramos quen de mirar ese baleiro dentro. De nós mesmas. Recoñecelo como substancial e definitorio do que somos e con probabilidade de como nos comportamos. Pero hai moitas ocasións nas que esa introspección persoal devén en tolemia. Cando non somos quen de asumir unha existencia definida por esa percepción manipulada. Voluntariamente manipulada. A confrontación necesitaría un punto de equilibrio ou de referencia, para non perderse nese lugar onde non existen aquí e alí. Buscamos esas áncoras de diversas maneiras, construíndo imaxinacións de orde dirixido por intelixencias superiores, teorías científicas, creacións estéticas, sensacións intensas.

Pero non hai solución a esa ecuación diferencial. Pode haber respostas parciais. Respostas que nos axuden a manter o auto control para seguir vivindo. E o contacto con outros conxuntos de células complexos. Ese que temos cando compartimos fisicamente unha parte desa sensación de baleiro, intentando enchelo un pouco. Non estou falando de practicar actividades sexuais, que tamén. Estou aludindo ás conexións que facemos con persoas, animais, plantas, obxectos, territorios, expresións da arte e da cultura, co coñecemento científico, coa filosofía, a literatura e a poesía especificamente. Todas elas abren fiestras a unha visión compartida e diversa, na que os diferentes puntos de vista compartidos crean a interdimensionalidade que nos permite ter percepcións complexas alternativas da realidade para axudarmonos a manter a cordura e seguir adiante na vida.

Hai moitos anos descubrín que significado tiña ter unha enfermidade mental. Cal era a condición que se lle outorgaba a quen era posuidora desa desviación da liña de pensamento considerada correcta. Non vou facer ningunha incursión nas consecuencias perversas que os comportamentos derivados desas alteracións poden ter para quen a padece ou para outras persoas. A patoloxía do crime e a perversión non me interesan neste momento. E sei que existen causas xenéticas e desaxustes químicos, sen provocación de consumos de substancias ou con elas, que poden explicar afeccións da psique. Pero hai unha gran parte delas, ao meu entender, que se producen por que non podemos enfrontarnos a ese baleiro sen compartir a experiencia dalgún xeito.

Para que isto poida acontecer, é preciso que exista a disposición para facelo, por parte das persoas que abordan o compromiso da introspección compartida. Quen decide entrar nese proceso, voluntariamente, ten que ter un coñecemento mínimo de onde se mete e con quen, e estar en absoluta disposición de aceptar que poida que nel, descubra tamén a súa propia tolemia, de novo. As ferramentas de comunicación tecnolóxicas das que nos dotamos nos últimos tempos, poden axudar á manter a aparencia de que nos comunicamos e suplir puntualmente o contacto que é preciso para desenvolver un proceso así, pero non substituílo. Afirmo que xunto con algunha outra causa estrutural, dos modelos de relación económica, social e política, este fenómeno é unha das causas polas que cada vez aparecen máis episodios vitais vinculados a desestruturacións mentais.

Cando nos tocou vivir a circunstancia dunha pandemia que obrigou á perdida do contacto de relación presencial e se intentou manter por medios dixitais, descubrimos incrementos palpables de desequilibrios mentais, depresións, apatía permanente. E se puxo o acento na necesidade de atender esas afeccións como non se fixera até agora nunca. Pero non hai atallos para isto. Por suposto que hai que poñer medios económicos colectivos para poder darlle atención a todas as casuísticas diversas deste eido da saúde. Será un principio. Pero a situación empeorará, aínda así, se non somos quen de facer o que dicía Roger Gentis hai un lote de anos. Curar a vida. Non digo que haxa que volver atrás no tempo e renunciar a avances na tecnoloxía ou en calquera outro eido para curarnos. Tampouco que a solución máxica para todos os problemas sexa modificar o complexo sistema social no que desenvolvemos as nosas vidas. Pero si é preciso revisar todos e cada un dos aspectos que dificultan ou complican o análise e asimilación de cal é a verdadeira realidade na que existimos, para ser quen de entender como e porque necesitamos dunha percepción estable sen renunciar a recoñecer que é a nosa propia creación persoal e colectiva. E estar sempre en disposición de aceptar a variabilidade absoluta de todo o que sucede, ser quen de incorporar esas alteracións ao noso modelo de percepción e que isto non se traduza en derrubar e destruír todo, cada vez, para iniciar outro constructo.

Como adoitamos facer neste sistema social actual, cando detectamos un problema, buscamos solucionalo, pero as máis das veces, sen analizar, debullar e entender as causas que o provocaron.

Cando nos doe a cabeza imos directos a polo paracetamol. En ocasións pensamos brevemente que esa dor é un síntoma, que debera ter unha orixe en algún sitio. Quedamos para outro día coa nosa memoria para decidir como buscar esa causa. E se damos o paso, optamos pola cirurxía, máis medicación, acupuntura ou oracións diversas para atallar o mal estar. Se non queda outra, finalmente, en algúns casos aceptamos mudar o que sexa preciso para incidir no que causa a doenza. As veces isto tamén pode supoñer cortar, medicar ou meditar, pero xa non é para poder seguir igual senón para aceptar que non podemos seguir igual.

Se soubera como abordar a solución dun problema vital como o da renuncia a saír diso que se deu en chamar zona de confort para aceptar estar sempre na de confrontar, nun impasse permanente de liquidez, non sei se o contaría. Porque o que adoito facer é escribir sobre as preguntas para as que non teño resposta, como un medio para esa auto-confrontación que tamén deixo a un lado na vida cotián. E con probabilidade porque non teño que enfrontarme, agora mesmo, a unha situación vital extrema. Neste punto, sempre intento poñerme na situación das mulleres e dos homes que viven ou viviron situacións así. Esquecendo, que lista é a maldita memoria, as miñas propias etapas extremas. Hai moito máis misterio do que cremos en como funciona a mente na súa relación co resto do organismo, coa percepción e consecuentemente co entorno natural e social no que se desenvolve. Será con probabilidade a Ciencia, non só a bioloxía, a xenética, a psico-socioloxía, tamén a matemática e a física, a que nos irá acercando a coñecer esas zonas aínda escuras. Pero non o poderá facer sen a filosofía, a música, o teatro, a poesía... as artes plásticas no seu conxunto. Todas elas ferramentas do coñecemento que por separado teñen respostas parciais a algunhas das preguntas sobre o sentir humano e a súa transcendencia, pero que só ofrecen, poden chegar a ofrecer, unha resposta conxunta cunha visión de equilibrio da complexidade da vida no universo.

Pola miña parte, declárome neste preciso instante, absolutamente ignorante nunha cantidade case infinda nos seus decimales do 99,99 % de todo. Pero seguirei intentando afastarme do 100 por 100.