A GREVEDADE DO TRANSPORTING

The Washington Post

A greve do transporte afectoume. En pasiva, fun afectado pola greve do transporte. Estou sendo afectado. Serei afectado.

En realidade, non, tráeme ao pairo.

Como me vai preocupar, sendo que non son usuario dos buses interurbanos, dos urbanos tampouco, nin teño fillas con dereito ao uso do transporte escolar.

O que si me resultou sorprendente, sentinme afectado logo, foi escoitar no arradio galego a unhas cantas usuarias regulares do interurbano que chegaron un dos días da convocatoria da greve á estación dautobuses e se levaron unha grande surprise. Anda! Oh! Dos madrileños que querían pillar o Alsa cabreados coas reivindicacións irmandiñas non. Non me sorprendeu digo. Xa sabemos que pensan que somos servizais, amables, agarimosos e produtores de marisco.

Non alcanzaba eu a entender que nesta marabilla de sociedade da información que temos houbera quen non tivera sabido da repetición do partido de martes e mércores. Ou non o deixaron ben clariño dende as organizacións que convocan ou non lle presto atención as informacións que deberan ser relevantes para a miña vida cotiá. Ou ambas.

Logo está o de sempre. Esas cousas que xa aburren. “Seguro que fan a folga por unha razón (?) pero sempre pagamos as mesmas as consecuencias”. Tás parva!? Que non somos xaponesas! Se non fas parar o sector, que carallo de folga e esa! Medias tintas. Como se tes que ir andando á praia. Que hostias é iso de poñer servizos mínimos! Quen decide o que é mínimo?! Pois está claro: un minimolisto. Ou unha minimalista.

E entón vai o señor queixo de untar de marca e solta o de que as empresas de transporte están utilizando aos nenos e ás nenas de reféns. Para empezar esquecendo que estabamos no mes LGTB e as letras que fagan falta. E despois facendo mención a algo que leva sucedendo dende tempos inmemoriais co transporte escolar no ensino público. Foron, eran, son, as empresas de transporte as que mandan na organización dos tempos escolares. Cando debera ser ao revés, non si? Pero claro, isto non é algo do que poder culpalas a elas. Quen deu pe a isto foi quen definiu un determinado modelo de transporte público para o País baseado en resultados económicos. Con criterios de xestión de empresa privada. Non dende a perspectiva de ser exactamente o que di o seu nome. Transporte Público.

Imos ver. Deseño territorial. Que País temos? Un que evolucionou, esta evolucionando, evolucionará, dende o rural ao urbano. Con concentracións de poboación de tamaño mediano pequeno. Non hai grandes urbes. Vigo, xa se nos fai dabondo grande. Pasamos das ubres ás urbes. Unha gracia. Gran dispersión da poboación en xeral. Casas, casiñas e casoplóns por doquier. Máis concentración da poboación e da actividade económica no eixo definido pola AP9 que non quere ser nosa. Deles si, que lista. Puntos illados de concentración nas capitais de provincia do interior e algún outro solto. Pirámide poboacional do tempo das pirámides exipcias, envellecida e sen trazas de engordar pola base. Infraestruturas do mundo rural das vacas e os carros, adaptadas como se puido aos novos tempos. Uso fundamental do vehículo particular para os desprazamentos, vespino, chimpín e planeadora incluídas. Engádelle un sector empresarial da cousa do transporte de pasaxeiros tamén fragmentadiño, con moita pequena mediana enterprise e un par máis potentes. Ben máis potentes.

Como fas un plan de transporte público integrado con estes vimbios?

Non contamos coa posibilidade de poder ter un medio alternativo de transporte colectivo entre núcleos de poboación, quitando o tren rápido no eixo atlántico. Poucas posibilidades de definir un tren de proximidade coas infraestruturas actuais.

Entón, como facemos? Primeiro definindo cal sería o ideal do transporte, centrándonos na mobilidade das persoas. Para as cousas xa será outro cantar, aínda que se puideran aproveitar sinerxías. Pero deixando as mercancías de momento e pensando nos seres humanos e algún que outro ser vivo. Eu penso na variabilidade, a adaptación e o cambio de paradigma. O transporte de pasaxeiros ten que estar coordinado no ámbito urbano e interurbano nececesariamente, para poder ofrecerse como alternativa ao particular. Ten que ter frecuencias de paso vinculadas ás necesidades dos usuarios, entendendo tamén que unha frecuencia alta é un incentivo natural para provocar o seu uso. Ten que ter un custe non disuasorio para un uso esporádico e claramente bonificado, mesmo no linde da gratuidade para o usuario habitual. Ten que estar adaptado as condicións físicas diversas, con acceso doado. Deber contar coas medidas de seguridade colectivas e individuais máximas, obrigatoriamente, especificamente no escolar, do que falarei máis adiante en concreto.

O paradigma tería que ser o seguinte: fomento do transporte público, penalización do particular. As vías de circulación, os custes de consumo e mantemento, as normativas xerais de tráfico teñen que decantarse polo transporte público. O uso de vehículos particulares para o transporte de persoas en traxectos urbanos debe estar casi prohibido, con todas as dificultades posibles, mesmo establecendo peaxe de acceso como xa está a facer en algunha cidade europea. Recuperando as concesións de aparcadoiros subterráneos ou de superficie de carácter privado nos núcleos de poboación. O seu paso a mans públicas sería o primeiro paso para retirar os vehículos particulares da superficie de circulación, ofrecendo as prazas dispoñibles para o seu estacionamento. Liberando así as rúas de prazas de estacionamento, habilitando e proporcionando facilidades para a circulación do transporte colectivo. Unha reordenación dos sentido circulatorios, cun plan formulado dende a perspectiva do uso para grandes e medianos vehículos colectivos. Un proceso amplo de peonalización da superficie combinado co anterior que facilitase a circulación en sistemas alternativos individuais, con base sustentable, bicicletas simples e combinadas, pequenos transportes eléctricos, patíns e monopatíns,... Establecer aparcadoiros disuasorios na contorna dos núcleos de poboación para quen aínda tivera necesidade de empregar o transporte particular. Conectados con liñas de transporte urbanos e asociados a estacións nodais onde se combinaran os distintos tipos de transporte. Liberalizar o sector do taxi, rematando coas concesións, definindo un transporte público de pasaxeiros individualizado de ámbito autonómico (eu diría nacional, claro...), personalizado, que dera cobertura a necesidades específicas cun sistema de atención centralizado e que recollera ás novas modalidades de uso compartido reguladas.

O uso de transporte particular en traxectos interurbanos debera esta suxeito a condicións determinadas de penalización. Coa condición xeral de que os combustibles para uso particular teñan un sobrecusto especial, e que se sancione a non ocupación de prazas nestes traxectos, economicamente, con perdida de puntos, con máis restricións ao uso.

Como dis? Que non temos competencias para facer tales cousas? Vaites!. Pois se quixeramos facelas así, teriamos que facernos con elas.

Mudar o chip non é cousa doada. A non ser que se vexa con claridade que non se para o mundo por ter que deixar de fumar dentro dos bares. Outra cousa é que queiras seguir fumando.

Logo está o do transporte escolar. Empezando polo principio. Dille ti ao rapas que cremos no transporte público levándoo e indo por el co Peugeot 7 portas. Igual pensabades que ía empezar polo de é un dereito de todo o alumnado do ensino obrigatorio, sen máis limitacións que a lóxica do uso, se miro o cole dende a fiestra da casa, ben vou andando, ben ven andando. Non vale aquí o de escoitar a serea dos recreos, que iso depende do vento. Ou pola posibilidade de definir un modelo específico de vehículo para este tipo de transporte, coma os ianquis, que os usan moi similares tamén para o transporte de reclusos, seica. Eu como nunca estiven alí, non che sei se é verdade. Ou por arredar as vías de comunicación de vehículos particulares e de mercancías dos centros de ensino. Ao revés está máis difícil facelo, teletransportar o cole aínda non está moi avanzado no estudo cuántico. Pero si que é ben doado incluílo na próxima lei de educación para a construción de novos centros. E o de sancionar aos que non ocupan todas as prazas no coche, pois estendelo aos que traen as crianzas ao cole no Clio, non che digo no Gran Scenic ou no Hummer. Pero é que é máis práctico! Pois non che sei, para quen? En calquera caso, eu estou con Carles: a maternidade, a paternidade, como práctica vai ser que non é. Unha grande responsabilidade, moito aprender e aprenderse, grandes esixencias, grandes satisfaccións, alghún desgusto,... pero práctica, o que se di práctica, pois vai ser que non.

Que cousa isto da conciliación. Facendo un inciso. Para deixalo claro dunha vez por todas: non a concibo como un sistema que facilite ás nais e pais poder seguir facendo o seu traballo dándolle solucións prácticas para que as súas fillas e fillos estean ocupadas e atendidas durante as horas laborais. A conciliación non debera consistir en adaptar a familia ao traballo, senón en todo o contrario. O traballo debera estar en función da familia, e debera permitir a nais e pais gozar e ser partícipes directos de todo o proceso de desenvolvemento das súas crianças nas primeiras etapas da súa vida e ate cando elas mesmas o considerasen. Conciliación significa máis tempo para estar en familia sen perder prestacións económicas nin ningunha outra. Iso si que sería unha boa campaña de natalidade. Pero non parece que as vontades empresariais e políticas vaian nesa liña. Eu dubido tamén de que as propias vontades familiares maioritariamente quixeran algo así.

E volvendo ao transporting. Si. Claro. Nalgúns eidos podería ser unha solución mesturar o escolar co xeral. Neste modelo que temos agora. No que estou formulando, non tería lugar. Os buses de liña e os trens de proximidade estarían petaos sempre. Os micros de enlace das pequenas poboacións coas liñas regulares de autobuses e tren, tamén. Os transportes públicos individuais estarían en continuo movemento enlazando ou ofrecendo os servizos personalizados que foran precisos. As estacións internodais, ben situadas nas aforas dos núcleos, facilitarían o paso dos sistemas interurbanos aos locais. Nas rúas poderíase camiñar, atentos ao paso permanente de buses e máis buses, as bicis, aos novos modelos de desprazamento urbano sustentábeis. O pequeno comercio dos núcleos revitalizaría co fluír de consumidores circulantes con facilidade. Xente que podería ler mentres se transporta. Ou facer faladoiros no bus sobre a repoboación forestal con especies autóctonas. Seguro que xurdirían novas figuras sociais. O amenizador de viaxes. O okupa de asento.

Os rapaces e as rapazas irían andando ao cole ou á escola, que máis mola, e volverían andando para a casa nos eidos urbanos. Ou en bici, patín, dron. Vale, paseime co do dron. E nos eidos rurais, onde as facilidades de comunicación contribuirían substancialmente á reconstrución demográfica, reabriríamos unitarias por todas partes, e os minibusiños axudarían a quen lle quedara máis lonxe.

Como ademais coa nova lei de educación que imos ter vanse recuperar as pequenas escolas máis preto da casa e reconverter os macro centros en espazos para os servizos xerais desa que chaman conciliación da vida familiar e laboral e en centros culturais sociais de uso común, pois aínda máis doado.

Va que si? Que habería moito que falar do tema? Socialmente, sen que sexan só uns poucos os que decidan ao respecto. Como en tantas outras cousas. Pero con isto xa estaría entrando no funcionamento das democracias representativas, a profundidade e anchura do tecido social -da sociedade civil-. Somos algúns, un poucos realmente, os que levamos un tempo indefinido pluscuamperfecto reclamando unha remuda nos procesos de decisión políticos, económicos, sociais. Pero segue a haber unha grande maioría que prefire o ordeno e mando. Séguese a escoitar o de “falta un que tome as decisións”. Nin tan sequera avanzamos no de mudar o “un” por “unha”. Persoa. Indistintamente. E cando entramos a trapo a debater unha cuestión que nos afecta directamente -lease: vainos ao peto ou impídenos ou dificúltanos facer uso dun privilexio- buscamos a imposición dunha idea, non a decisión compartida. Porque non sabemos, non temos práctica, e porque seguimos a ser primitivos e necesitados de liderado afectivo, en troques do ideolóxico. O das ideas e a lóxica.

A reflexión final, podería ser: é compatible un sistema de mobilidade baseado no uso de vehículos de uso individual cun transporte público xeral ben estruturado, funcional e útil? Nótese que non fago mención ao de ser economicamente viable.

Eu coido que dificilmente. Un autobús de tamaño regular ocupa o mesmo longo na estrada que 3 coches de 5 prazas, exagoneando. Mesmo se sempre foran ocupados a tope, aínda poderían ir 30 ou 40 persoas máis no autobús. A cantidade de enerxía e materias primas empregadas para construír un autobús ben sendo a metade de facer 6 coches. O consumo de combustibles tamén se podería dividir por 4 usando o transporte público. Coa correspondente redución de contaminación.

Iso sen ter en consideración que as novas tecnoloxías de propulsión xa teñen aplicación no transporte público con moita máis versatilidade que no privado. Un sector público de transportes potente poida que fixera diminuír as ventas de vehículos particulares. Está por ver. Os coches particulares continúan sendo un signo de status. E de seguro configuraríanse novas versións e modelos para o transporte individual que non quedará cuberto co sistema colectivo, pequenos traxectos, mini vehículos solares, bicicletas electrónicas con campo de forza para a choiva..... Os máis que posibles avances nos sistemas de condución autónoma levarían a que todos os vehículos, tamén os individuais, estarían conectados a un sistema de xestión do transporte xeral onde tamén se establecería a prioridade do público. Xa se verá.

Pero o que deben con claridade é que un sector do transporte público de persoas potente xeraría centos de postos de traballo directos, miles de indirectos. E facilitaría o desenvolvemento da economía produtiva en eidos non urbanos. Ademais de diminuír a contaminación, o estres xeral, os atascos... E quen sabe, poida que haxa máis xente que se namore nun autobús de liña. O roce fai o cariño, ás veces.

As necesidades poden crearse. Todo o mundo da publicidade e os medios está pensado para tal obxectivo. Logo tamén poderán destruírse e segundo Lavoisier, transformarse noutras. E se quixeramos crear a necesidade individual e colectiva do uso do transporte público? Que habería que facer? Teñen algo a ver estas preguntas coa seguinte? Que é a política?

Para que conste. Non piso o transporte público. Non lembro a última vez que collín un bus de liña. Vou no tren cando non me queda outra. Pero non son dos que van buscar o pan os domingos de maña en coche, parando enriba da beirarrúa ou en dobre fila mentres se provén de pincho e caña no Corner’s Bar. Mesmo hai temporadas que non movo o coche. Pero é o meu principal medio de transporte, individual e familiar. Moito facer de taxista paterno filial tamén. Pois eu quixera cambiar a necesidade de ter un coche pola de usar o transporte público. Axudaría moito un plan así. Non si?